Trang Chủ

4 sinh vật đại diện cho 4 Tác Giả Tin Mừng

4 sinh vật đại diện cho 4 Tác Giả Tin Mừng.

Tác giả bài viết: Lm. William Saunders - Lm. Phaolô Nguyễn Minh Chính chuyển ngữ

Theo truyền thống, các hình ảnh sau đây biểu tượng cho 4 tác giả Tin Mừng:

- Con người tượng trưng cho Thánh Matthêô;

- Sư tử có cánh tượng trưng cho Thánh Marcô;

- Con bò có cánh tượng trưng cho Thánh Luca

- và con đại bàng đang bay đại diện cho Thánh Gioan.

Những hình ảnh này được lấy từ sách ngôn sứ Êdêkien 1, 1-12:

Ngày mồng năm tháng tư năm thứ ba mươi, lúc tôi đang ở giữa những người lưu đày, bên bờ sông Cơva, thì trời mở ra và tôi nhìn thấy thị kiến Thiên Chúa cho xem. Ngày mồng năm trong tháng - vào năm thứ năm kể từ khi vua Giôgiakhin bị đi đày -, có lời Ðức Chúa phán với tư tế Êdêkien, con ông Budi, trong xứ Canđê, bên bờ sông Cơva. Ở đó, tay Ðức Chúa đặt trên ông. Tôi nhìn, thì kìa một cơn gió bão từ phương Bắc thổi đến; có đám mây lớn, có lửa loé ra và ánh sáng chiếu toả chung quanh; ở chính giữa như có một kim loại lấp lánh, ở chính giữa lửa. Ở chính giữa, có cái gì tựa như bốn sinh vật. Ðây là dáng vẻ của chúng: chúng trông giống như người ta. Mỗi sinh vật có bốn mặt và bốn cánh. Còn chân của chúng thì thẳng; bàn chân tựa bàn chân con bê, lấp lánh như đồng sáng loáng. Bên dưới cánh, có những bàn tay giống tay người quay về bốn phía; mặt và cánh của bốn sinh vật cũng đều như thế. Cánh của chúng giáp vào nhau. Lúc đi, chúng không quay mặt vào nhau, nhưng cứ thẳng phía trước mặt mà tiến. Còn bộ mặt của chúng, thì chúng đều có mặt người, cả bốn đều có mặt sư tử bên phải, cả bốn đều có mặt bò rừng bên trái, cả bốn đều có mặt phượng hoàng. Ðó là mặt của chúng. Còn cánh của chúng thì giương lên cao. Mỗi sinh vật có hai cánh giáp vào nhau và hai cánh khác phủ thân mình. Chúng cứ thẳng phía trước mặt mà đi, thần khí đẩy phía nào, chúng đi phía đó; lúc đi chúng không quay mặt vào nhau.

Sách Khải Huyền 4, 6-8 cũng có đoạn viết tương tự:

Trước ngai có cái gì như biển trong vắt tựa pha lê. Ở giữa ngai và chung quanh ngai có bốn Con Vật, đằng trước và đằng sau đầy những mắt. Con Vật thứ nhất giống như sư tử, Con Vật thứ hai giống như bò tơ, Con Vật thứ ba có mặt như mặt người, Con Vật thứ bốn giống như đại bàng đang bay. Bốn Con Vật ấy, mỗi con có sáu cánh, chung quanh và bên trong đầy những mắt. Ngày đêm chúng không ngừng hô lên rằng: Thánh! Thánh! Chí Thánh! Ðức Chúa, Thiên Chúa toàn năng, Ðấng đã có, hiện có và đang đến!

Những hình ảnh này trong Cựu Ước lẫn Tân Ước đã khiến Thánh Irênê (140-202) liên kết chúng với các tác giả Tin Mừng, hình ảnh nào tượng trưng cho ai thì tùy theo nội dung của mỗi Tin Mừng và điểm nhấn mạnh của từng tác giả về Ðức Kitô.

Trong khảo luận Adversus Haereses (Chống lạc giáo, XI), Thánh Irênê viết:

"Con Vật thứ nhất giống như sư tử" tượng trưng cho công việc rất hiệu quả của Ðức Kitô, quyền lãnh đạo và vương quyền của Ngài; "Con Vật thứ hai giống như bò tơ" nói lên đặc tính tư tế và hy tế của Ngài; Con Vật thứ ba có mặt như mặt người là cách diễn tả rõ ràng về việc Ðức Kitô xuống thế như một phàm nhân; Con Vật thứ bốn giống như đại bàng đang bay tượng trưng cho ân huệ Chúa Thánh Thần bay lượn với đôi cánh trên Giáo Hội. Và các Tin Mừng đều có điểm phù hợp với các hình ảnh này khi nói về Ðức Kitô.

Cụ thể hơn, Thánh Irênê giải thích các biểu tượng như sau:

Thánh Matthêô được tượng trưng bằng hình ảnh con người bởi vì Tin Mừng Matthêô nhấn mạnh đến việc Ðức Giêsu xuống thế gian này, trước hết qua phả hệ của Ngài - "Ðây là gia phả Ðức Giêsu Kitô, con cháu vua Ðavít, con cháu tổ phụ Ápraham" (Mt 1, 1) - cũng như qua sự nhập thể và hạ sinh của Ngài: "Ðức Giêsu Kitô được hạ sinh như thế này" (Mt 1, 18). Theo Thánh Irênê: "Như vậy, Tin Mừng Matthêô nói về nhân tính của Ngài, vì thế, tính cách một con người hiền lành và khiêm nhượng đã được nhắc đến xuyên suốt toàn bộ Tin Mừng này."

Con sư tử có cánh tượng trưng cho Thánh Marcô, vì ngay từ đầu Tin Mừng ngài đã dẫn lời ngôn sứ Isaia: "Khởi đầu Tin Mừng Ðức Giêsu Kitô, Con Ðức Chúa Cha: Như đã ghi trong sách ngôn sứ Isaia: Ðây là vị sứ thần Ta sai đi trước mặt con, để vì con sửa lối dọn đường. Nơi hoang địa có tiếng kêu vang: Hãy lo dọn đường Chúa sẵn sàng, lối Ngài đi sửa cho ngay thẳng" (Bản dịch của cha An Sơn Vị). Câu "Nơi hoang địa có tiếng kêu vang" nhắc nhớ đến tiếng rống của con sư tử, và việc sai sứ thần xuống trên mặt đất nhắc về một "thiên sứ có cánh" nào đó. Con sư tử cũng tượng trưng cho sự trung thành, một biểu tượng thích hợp dành cho Con Thiên Chúa.

Con bò có cánh tượng trưng cho Thánh Luca. Bò là con vật dùng làm hy lễ trong đền thờ. Chẳng hạn, khi Hòm bia Giao ước được mang về Giêrusalem, cứ mỗi sáu bước chân thì sát tế một con bò và một con bê béo (2 Sm 6, 13). Thánh Luca bắt đầu Tin Mừng của mình với lời loan báo về sự chào đời của Thánh Gioan Tẩy Giả cho Giacaria là tư tế đang dâng lễ trong Ðền Thờ (Lc 1). Tin Mừng Luca cũng kể lại dụ ngôn Người con hoang đàng, nhắc đến con bê béo bị giết để đãi tiệc, không chỉ để mừng người con thứ trở về mà còn tiên báo niềm vui được lãnh nhận ơn hòa giải nhờ Ðấng Cứu Thế của chúng ta với tư cách là vị Tư Tế tự hiến mình làm của lễ để tội lỗi chúng ta được tẩy xóa. Vì thế, con bò có cánh nhắc về đặc tính tư tế và hy lễ của Ðức Kitô để cứu chuộc chúng ta.

Cuối cùng, con đại bàng bay vút lên tượng trưng cho Thánh Gioan. Tin Mừng Gioan bắt đầu với lời tựa "bay bổng" và "phóng lên cao" để đâm toạc vào mầu nhiệm thâm sâu nhất của Thiên Chúa, mối liên hệ giữa Chúa Cha và Chúa Con cũng như sự nhập thể: "Lúc khởi đầu đã có Ngôi Lời. Ngôi Lời vẫn hướng về Thiên Chúa, và Ngôi Lời là Thiên Chúa. Lúc khởi đầu, Người vẫn hướng về Thiên Chúa. Nhờ Ngôi Lời, vạn vật được tạo thành, và không có Người, thì chẳng có gì được tạo thành." (Ga 1, 1-3). Và "Ngôi Lời đã trở nên người phàm và cư ngụ giữa chúng ta. Chúng tôi đã được nhìn thấy vinh quang của Người, vinh quang mà Chúa Cha ban cho Người, là Con Một đầy tràn ân sủng và sự thật." (Ga 1, 14). Không giống như các Tin Mừng khác, Tin Mừng Thánh Gioan đưa độc giả đi vào các giáo huấn sâu xa nhất của Chúa, ví dụ như bài diễn từ dài của Chúa Giêsu với ông Nicôđêmô và với người phụ nữ Samaritanô, hoặc những giáo huấn hoa mỹ về Bánh Hằng Sống và Người Mục Tử Nhân Lành. Chính Ðức Giêsu cũng tự ví mình là "đường, sự thật và sự sống", và bất cứ ai ôm ấp lấy Ðức Kitô thì cũng sẽ được bay vút lên tới sự sống vĩnh cửu cùng với Ngài.

Mỗi biểu tượng đều nhắm đến chủ đề đặc biệt trong mỗi Tin Mừng và chỉ khi nào đi sâu vào tất cả bốn Tin Mừng này thì chúng ta mới gặp gỡ được Chúa chúng ta cách trọn vẹn.

Tác giả bài viết: Lm. William Saunders - Lm. Phaolô Nguyễn Minh Chính chuyển ngữ

(Nguồn: Giáo xứ Châu Sơn)

Ðây không phải là sự sắp xếp cố tình hay suy tư sáng tạo của các nghệ nhân, như trường hợp biểu tượng chim bồ nông là một ví dụ về sự suy tư liên tưởng, nhưng 4 hình ảnh trên là những điều có nền tảng Kinh Thánh hẳn hoi.

Ít nhất là hai lần Kinh Thánh đã nhắc đến hình ảnh của 4 sinh vật trên.

Ðầu tiên là trong thị kiến của tiên tri Êdêkien: ông mô tả 4 sinh vật, và "bộ mặt của chúng, thì chúng đều có mặt người, cả bốn đều có mặt sư tử bên phải, cả bốn đều có mặt bò rừng bên trái, cả bốn đều có mặt phượng hoàng. Ðó là mặt của chúng. Còn cánh của chúng thì giương lên cao. Mỗi sinh vật có hai cánh giáp vào nhau và hai cánh khác phủ thân mình" (Ed 1,10-11). Ðó là thị kiến của ông về xa giá của Thiên Chúa.

Ông Êdêkien sống trước Chúa Kitô 6 thế kỷ, trong thời kỳ dân Do Thái đi lưu đày ở Babylon. Ở đó, các biểu tượng kết hợp nhiều hình ảnh tương tự có nguồn gốc từ Ai Cập và Lưỡng Hà đang khá phổ biến (chẳng hạn như tượng nhân sư Ai Cập kết hợp người và sư tử), và có thể vị tiên tri đã chịu ảnh hưởng của kiểu văn hoá biểu tượng kết hợp ấy. Thực tế, 4 hình ảnh mà tiên tri đã mô tả tương ứng với 4 biểu tượng trong chiêm tinh Babylon: con bò tượng trưng cho chòm sao Kim Ngưu, con sư tử tượng trưng cho chòm Sư Tử, đại bàng cho chòm Bọ Cạp, và con người cho chòm Bảo Bình. Các tín hữu thời sơ khai đón nhận các biểu tượng này và gán chúng cho 4 vị Thánh Sử; và từ thế kỷ 5 thì hoàn toàn thay đổi ý nghĩa của chúng cho đến ngày nay.

Lần thứ hai mà 4 sinh vật trên xuất hiện trong Kinh Thánh là nơi chương 4, câu 7 của sách Khải Huyền của Thánh Gioan: "Ở giữa ngai và chung quanh ngai có bốn Con Vật, đằng trước và đằng sau đầy những mắt. Con Vật thứ nhất giống như sư tử, Con Vật thứ hai giống như bò tơ, Con Vật thứ ba có mặt như mặt người, Con Vật thứ bốn giống như đại bàng đang bay." Ðây là thị kiến mà tác giả sách Khải Huyền mô tả về quang cảnh trước ngai toà Thiên Chúa. 4 Con Vật trên là 4 thụ tạo hằng ở trước ngai để chúc tụng vinh quang Chúa.

Thế nhưng tại sao người ta lại gán 4 con vật biểu tượng trên cho 4 Thánh Sử như chúng ta thấy hiện nay, mà không phải là theo quy tắc nào khác? Chính Thánh Giêrônimô (347-420), người đã dịch bộ Kinh Thánh từ tiếng Hípri và Hy Lạp sang tiếng Latinh lần đầu tiên, là người đã thực hiện việc gán ghép các biểu tượng ấy. Có những lý do ràng buộc và thuyết phục, liên quan đến đặc điểm Tin Mừng của 4 Thánh Sử để gán như vậy:

- Thánh Mátthêu được gắn liền với một người có cánh - đôi khi là một thiên thần - vì Tin Mừng của ngài tập trung vào nhân tính của Chúa Giêsu Kitô. Thực tế là Thánh Mátthêu đã bắt đầu Tin Mừng của mình bằng gia phả của Chúa Giêsu để nói về bản tính nhân loại của Người.

- Thánh Máccô thì được liên kết với một con sư tử, bởi lẽ Tin Mừng của ngài nhấn mạnh vẻ oai nghi của Chúa Giêsu và phẩm chất đế vương của Người, giống như sư tử được coi là vua của muôn thú. Tin Mừng của ngài bắt đầu với lời rao giảng của Thánh Gioan Tẩy Giả, kêu lên trong hoang địa như tiếng sư tử gầm.

- Thánh Luca thì đi liền với con bò, do Phúc Âm của ngài nói sâu về tính hy sinh trong cuộc khổ nạn của Chúa Kitô, cũng như con bò là lễ vật hy tế thượng phẩm theo luật Môsê. Trong tác phẩm của ngài, Luca phát hoạ cảnh Giáng Sinh với các con vật, trong đó có con bò, làm chứng nhân cuộc giáng thế của Ðấng Cứu Tinh.

- Cuối cùng, Thánh Gioan thì tương quan với con đại bàng, vì hai lý do: đầu tiên, Phúc Âm của ngài mô tả sự nhập thể của Ngôi Lời, tức sự giáng thế của Chúa Kitô, và đại bàng là biểu tượng của một thứ gì đó đến từ phía trên; thứ hai, cũng giống như đại bàng, Thánh Gioan là người có thể nhìn thấy những gì mà người khác không thấy được, chẳng hạn như các mặc khải trong sách Khải Huyền của ngài. Vì những sự cao siêu trong trước tác của ngài mà người ta gọi ngài là Thánh Gioan Tác Giả Tin Mừng, Ðại Bàng đảo Pátmô.

Phúc âm Chúa Giêsu và những biểu tượng

Phúc âm Chúa Giêsu và những biểu tượng.

Lm. Daminh Nguyễn ngọc Long

Khi vào thăm viếng đền thờ Thánh Phêrô bên Vatican, người thăm viếng rất thích thú cùng ngạc nhiên về cơ cấu kiến trúc, nhất là vòm hình tròn nơi cung thánh trong đền thờ do Michelangelo vẽ họa đồ theo kiến trúc thời Phục hưng.

Chung quanh phía trên đầu của bốn cột to lớn chống đỡ vòm tròn, có vẽ trình bày bốn vị Thánh sử viết phúc âm Chúa Giêsu với bốn biểu tượng:

- Thánh sử Matthêu với hình một người,

- Thánh sử Marcô với hình con sư tử,

- Thánh sử Luca với hình con bò,

- và Thánh sử Gioan với con chim đại bàng.

Không chỉ trong đền thờ Thánh Phêrô có khắc vẽ hình bốn Thánh sử phúc âm với những biểu tượng như thế. Nhưng còn ở nhiều thánh đường khác trên thế giới cũng vẽ khắc những biểu tượng như thế trong thánh đường.

Biểu tượng bốn hình hài, theo tiếng Hylạp là Tetramorph: tetra là bốn, Morphe là hình hài, được dùng để chỉ gọi cho bốn Thánh sử viết phúc âm Chúa Giêsu đã có lịch sử truyền thống lâu đời cùng luôn gây ấn tượng hấp dẫn người ngắm nhìn.

Nhưng đâu là nguồn gốc của lối trình bày này? Ý nghĩa lối kiểu trình bày như thế này có từ bao giờ ? Tại sao bốn hình hài thú vật lại dùng là biểu tượng cho bốn vị Thánh sử viết phúc âm Chúa Giêsu?

1. Thần thoại Babylon

Nguồn gốc của Tetramorphe có lẽ bắt nguồn ở thần thoại bên xứ Babylon, nơi có bốn vị Thần hành tinh:

- Marduk, vị Thần của xứ Babylon dưới hình dạng một con vật như con bò;

- Nergal, vị Thần chiến tranh dưới hình dạng con sư tử;

- Ninurta, vị Thần gió dưới hình dạng con chim đại bàng;

- và Nabu, vị Thần sự khôn ngoan dưới hình dạng một người.

Bốn vị Thần này được trình bày theo bốn phương hướng của vòm trời, nơi mỗi vị như cột trụ chống đỡ cho bầu trời để phân biệt với trái đất địa cầu. Họ là những người chống đỡ cho vòm trời được giương cao đứng vững.

Theo thời cổ xưa số bốn như là con số chỉ về sự tận cùng kết thúc và thế giới được phân định qua những phương hướng của bầu trời. Cấu trúc theo bốn số cũng là vòng tuần hoàn của năm.

Bốn vị Thần Babylon như những biểu tượng của bốn mùa trong năm:

- Hình con bò sao cho mùa Xuân,

- hình con sư tử cho mùa Hè,

- hình con bọ cạp mà thường vẽ dưới dạng hình người biểu tượng cho mùa Thu,

- và hình con chim đại bàng biểu trưng cho mùa Ðông.

Những vị Thần Babylon này đứng là biểu tượng khác thường cho trật tự trong thế giới với những đặc điểm cùng phận vụ khác nhau như những vị đỡ nâng cho bầu trời được đứng vững.

2. Trong Cựu ước: sách ngôn sứ Ezechiel

Những hình ảnh thần thoại Babylon về bốn con vật được tác giả ngôn sứ Ezechiel viết lại trong sách Kinh Thánh, để diễn tả về ngai Thiên Chúa trong trí óc mường tượng của mình:

"Tôi nhìn Ở chính giữa, có cái gì tựa như bốn sinh vật. Ðây là dáng vẻ của chúng: chúng trông giống như người ta.6 Mỗi sinh vật có bốn mặt và bốn cánh.7 Còn chân của chúng thì thẳng; bàn chân tựa bàn chân con bê, lấp lánh như đồng sáng loáng.8 Bên dưới cánh, có những bàn tay giống tay người quay về bốn phía; mặt và cánh của bốn sinh vật cũng đều như thế.9 Cánh của chúng giáp vào nhau. Lúc đi, chúng không quay mặt vào nhau, nhưng cứ thẳng phía trước mặt mà tiến.10 Còn bộ mặt của chúng, thì chúng đều có mặt người, cả bốn đều có mặt sư tử bên phải, cả bốn đều có mặt bò rừng bên trái, cả bốn đều có mặt phượng hoàng.11 Ðó là mặt của chúng. Còn cánh của chúng thì giương lên cao. Mỗi sinh vật có hai cánh giáp vào nhau và hai cánh khác phủ thân mình.12 Chúng cứ thẳng phía trước mặt mà đi, thần khí đẩy phía nào, chúng đi phía đó; lúc đi chúng không quay mặt vào nhau." (Ezechiel 1, 5-12).

Ngôn sứ Ezechiel trong thị kiến đã nhìn thấy bốn con vật có cánh quay nhìn về bốn hướng khác nhau bên ngai Thiên Chúa trên trời. Theo dự đoán trong thời sống lưu đày ở Babylon vào khoảng thế kỷ 6. trước Chúa Giáng sinh những hình ảnh thần thoại đã du nhập vào bản văn của sách Ngôn sứ Ezechiel.

Qua cung cách dùng hình ảnh thấn thoại này của dân ngoại Babylon , Ngôn sứ Ezechiel muốn trình bày lên vẻ uy nghi hùng tráng cùng sự cao cả của Thiên Chúa, mà Ông đã đọc cùng nhìn thấy hầu như khắp nơi bên Babylon.

Nơi sách ngôn sứ Isaia cũng có thị kiến tương tự

"¹ Năm vua Út-di-gia-hu băng hà, tôi thấy ChúaThượng ngự trên ngai rất cao; tà áo của Người bao phủ Ðền Thờ.

² Phía bên trên Người, có các thần Xê-ra-phim đứng chầu. Mỗi vị có sáu cánh: hai cánh để che mặt, hai cánh để che chân và hai cánh để bay.³ Các vị ấy đối đáp tung hô:

"Thánh! Thánh! Chí Thánh!

Ðức Chúa các đạo binh là Ðấng Thánh!

Cả mặt đất rạng ngời vinh quang Chúa! " (Isaia 6, 1-3)

Cả hai vị Ngôn sứ đều trình bày vẻ uy nghi cao cả hùng tráng của Thiên Chúa. Nhưng nơi sách Isaia nói đến hằng hà sa số những Seraphim, còn Ezechiel nói đến bốn con vật. Và Ngôn sứ Ezechiel còn nói đến con số bốn ở những nơi khác: bốn hành vi tội ác ( Ez 8.) , bốn hình phạt kêu than (Ez 14, 12-23), ấn định bốn lần đo đạc và 4 cổng đền thờ (Ez. 47-48). Ðiều này diễn tả sự toàn vẹn hoàn hảo của Giave Thiên Chúa, cùng sức mạnh của Ngài bao trùm khắp bốn phương hướng trời đất. (Ez. 37,9).

Hình ảnh bốn cánh và bốn đầu của người và những con vật vẽ ra hình ảnh tổng quát trình bày sức mạnh uy quyền của Thiên Chúa linh hoạt sống động. Một số người cũng có suy tư là hình ảnh theo thứ tự: người, sư tử, con bò và chim đại bàng còn có thể nói lên thang cấp của uy quyền nữa

- "con người" là loài Thiên Chúa dựng nên giống hình ảnh của Ngài có sức uy dũng (St 1,26),

- "Sư tử" là loài thú vật hoang dã,

- "Con Bò" là loài thú vật thực dụng cho con người,

- và "Ðại bàng" là loài chim trời.,

được trình bày tất cả có mặt bên ngai Thiên Chúa, Ðấng là vị kiến trúc sư uy quyền cao cả tạo dựng nên vũ trụ, nên sự sống cho mọi loài trong trời đất.

3. Trong Tân ước: sách Khải huyền

Trong sách cuối cùng của Tân ước, sách Khải Huyền của Thánh Gioan tông đồ, thị kiến của Ngôn sứ Ezechiel có bốn sinh vật bên ngai Thiên Chúa lại xuất hiện.

"⁶ Trước ngai có cái gì như biển trong vắt tựa pha lê. Ở giữa ngai và chung quanh ngai có bốn Con Vật, đằng trước và đằng sau đầy những mắt. ⁷ Con Vật thứ nhất giống như sư tử, Con Vật thứ hai giống như bò tơ, Con Vật thứ ba có mặt như mặt người, Con Vật thứ bốn giống như đại bàng đang bay. ⁸ Bốn Con Vật ấy, mỗi con có sáu cánh, chung quanh và bên trong đầy những mắt. Ngày đêm chúng không ngừng hô lên rằng:

Thánh! Thánh! Chí Thánh!

Ðức Chúa, Thiên Chúa toàn năng,

Ðấng đã có, hiện có và đang đến!" (Kh 4,6-8.)

Nơi Ezechiel bốn sinh vật được trình bày với bốn khuôn mặt, còn nơi sách Khải huyền là bốn hình dạng, tuy sách Khải Huyền cũng lấy hình ảnh bốn sinh vật từ sách Ezechiel.

Và thứ tự cũng khác nữa. Nơi sách Ezechiel là bốn khuôn mặt: mặt người, mặt sư tử, mặt con bò và mặt chim đại bàng.

Còn nơi sách Khải huyền: hình dạng sư tử, hình dạng con bò, hình dạng người, và hình dạng chim đại bàng.

Sở dĩ có sự khác biệt về sắp xếp thứ tự bốn sinh vật như thế, theo giả thuyết có thể tác giả sách Khải Huyền đã theo học một trường phái khác về việc sắp xếp thứ tự những con thú vật.

Nơi sách Khải Huyền ngai Thiên Chúa là hình ảnh ở trung tâm của trời, tất cả đều hướng về Ngài. Ðấng ngự trên ngai giữ im lặng, và Ngài nói lời cứu độ, sau khi thời viên mãn sau cùng đến: Nhìn xem, Ta sẽ đổi mới mọi sự (Kh 21,5).

Như thế, bốn sinh vật trong thị kiến bầu trời ở đây không có nhiệm vụ là cây cột chống đỡ ngai Thiên Chúa, nhưng chỉ đứng chung quang ngai của Ngài, cùng tham dự vào lễ nghi phụng vụ trên trời.

Bốn sinh vật như trong sách Ezechiel và sách Khải huyền nơi ngai Thiên Chúa là thành phần trực tiếp tham sự vào sự hiện diện của Thiên Chúa. Ðiều này cắt nghĩa tại sao cấu trúc kiến trúc nghệ thuật thánh như ở trong vòm tròn đền thờ thánh Phêrô bên Roma cùng nhiều nơi khác, hình ảnh biểu tượng bốn Thánh sử Phúc âm Chúa Giêsu được vẽ khắc trình bày như khung bao chung quang bàn thờ, nơi cử hành nghi lễ phụng vụ kính thờ Thiên Chúa.

5. Những hình ảnh con vật và những vị Thánh sử phúc âm

Hình ảnh thị kiến cỗ xe ngai Thiên Chúa có bốn sinh vật chống nâng ở trong sách ngôn sứ Ezechiel và bàn thờ ngai Thiên Chúa ở trung tâm có bốn sinh vật thờ lạy tôn kính trong sách Khải Huyền có ảnh hưởng rất mạnh được dùng làm hình ảnh chỉ về bốn Thánh sử viết Phúc âm Chúa Giêsu.

Bốn phúc âm Chúa Giêsu được công nhận là của những vị thánh sử duy nhất viết phúc âm. Bốn phúc âm tuy khác biệt nhau, nhưng đều bao lượn chung quanh cùng một điểm trung tâm: Ngai Thiên Chúa và Người được xức dầu sai đến là Chúa Giêsu Kitô.

Hình thức bốn góc cạnh của một phúc âm Chúa Giêsu đã được công nhận từ thuở xa sớm trong Canon Muratori ( 150-200 sau Chúa giáng sinh).

Vào khoảng thời gian này Giáo phụ Irenaeus thành Lyon (135- 202 sau Chúa giáng sinh) cũng đã nói đến con số bốn của phúc âm theo như bốn sinh vật từ trong sách Ezechiel và sách Khải Huyền.

Dựa theo bản tường thuật về thị kiến trong kinh thánh, Giáo phụ Irenaeus đã lý luận, Chúa Giêsu Kito đã được bốn khuôn mặt, bốn hình dạng của sinh vật loan báo, như Chúa Giêsu tỏ mình ra trong bốn phúc âm là người dũng lực qua hình ảnh con sư tử, là linh mục lo phần tế tự qua hình ảnh con bò, trở thành con người qua hình ảnh một người, và là thần linh hướng dẫn tâm linh con người qua hình ảnh con chim đại bàng.

Giáo phụ Irenaeus sắp xếp hình ảnh Sư tử cho Thánh sử Gioan, con bò cho Thánh sử Luca, hình người cho Thánh sử Mattheo, và hình con chim đại bàng cho Thánh sử Marcô. Nhưng cách sắp xếp này không được công nhận.

Vào quãng thế kỷ thứ 4, sau Chúa giáng sinh, Thánh Hieronimo cũng cùng suy nghĩ như thánh giáo phụ Irenaeus, nhưng theo cách cắt nghĩa khác sắp xếp thứ tự khác như sau:

- Hình dạng con người là biểu tượng cho Thánh sử phúc âm Mattheo, . Vì phúc âm theo Thánh sử Mattheo bắt đầu với gia phả nguồn gốc tổ tiên của Chúa Giêsu.

- Hình dạng con sư tử là biểu tượng cho phúc âm theo Thánh Marco. Vì phúc âm theo Thánh sử Marco ngay khởi đầu có tiếng lời kêu gọi của Thánh Gioan Tiền hô trong sa mạc như tiếng sư tử gầm thét kêu gọi ăn năn thống hối cải thiện đời sống dọn đường cho Chúa đến.

- Hình dạng con bò là biểu tượng cho phúc âm Thánh Luca. Vì phúc âm theo Thánh Luca nói đến tiên tri Zacharias vào đền thờ dâng hương tế lễ Thiên Chúa, nơi đây ông mang lễ tế là con bò non vào làm của lễ dâng tiến Giave như của lễ hy sinh đền tội.

Phúc âm theo Thánh Luca thuật lại cảnh Chúa Giêsu giáng sinh trong chuồng thú vật của chiên bò. Và chính Chúa Giêsu trở nên là của lễ, như xưa nay dân Chúa dùng chiên bò làm của lễ, hy sinh đền tội thay cho toàn dân trong giao ước mới lên Thiên Chúa mang lại ơn cứu độ cho nhân loại.

- Hình dạng con chim đại bàng là biểu tượng cho phúc âm thánh Gioan. Vì những tư tưởng cao xa về Thiên Chúa vượt qúa tầm khả năng suy nghĩ hiểu biết của con người trần thế chứa đựng trong phúc âm của Thánh Gioan, như chim đại bàng tung cánh bay cao vút tận trời cao vượt qúa tầm nhìn của con mắt con người nhìn theo.

Cách suy tư phân chia như thế này không là sự lý luận mới, nhưng là sự suy tư sâu sắc liên kết từ thời cổ xưa quy hướng nhắm về đích điểm con số bốn đã có từ thời ngôn sứ Ezechiel trong cựu ước.

Người ta cũng có thể kể đến nhiều những thứ tự khác của các thánh Giáo phụ. Vào quãng năm 1000, sau Chúa giáng sinh, công thức Tetramorph và văn hóa Kitô giáo luôn luôn được chú trọng trong cắt nghĩa về những biểu tượng:

- Phúc âm theo Thánh sử Mattheo với hình dạng con người biểu trưng cho sự nhập thể làm người của Chúa Giêsu.

- Hình ảnh con bò biểu trưng cho sự hy sinh đền tội trên thập gía của Chúa Giêsu.

- Hình ảnh con sư tử biểu trưng cho sự sống lại của Chúa Giêsu,

- và hình ảnh con chim đại bàng biểu trưng cho sự trở về trời của Chúa Giêsu.

* * *

Ngay từ thời Giáo hội thuở sơ khai ban đầu, những phúc âm là Lời của Chúa được viết ra bằng chữ viết lời của con người trần thế dưới nhiều hình dạng khác nhau, nhưng giới hạn trong bốn hình dạng thôi. Chúa Giêsu Kitô được trình bày ở trung tâm có bốn hình dạng của bốn phúc âm bao quanh loan báo. Cũng như ngai Thiên Chúa theo như trong sách ngôn sứ Ezechiel và trong sách Khải Huyền là gạch nối liền giữa trời và đất lại với nhau.

Theo thị kiến trong sách ngôn sứ Ezechiel và sách Khải Huyền, bốn sinh vật đứng gần kề ngay bên ngai Thiên Chúa. Các Thánh giáo phụ đã đặt bốn sinh vật này cho bốn phúc âm của Chúa Giêsu. Vì những sứ vụ của bốn vị Thánh sử đã viết trong bốn phúc âm Chúa Giêsu.: làm chứng về Chúa qua sự gần gũi với Chúa.

Bốn phúc âm Chúa Giêsu theo Thánh Matthêu, Thánh Marcô, Thánh Luca và Thánh Gioan có giá trị gợi cho tâm trí suy nghĩ về tâm linh tinh thần, và dẫn đưa tâm trí con người đến gần mầu nhiệm của Chúa Giêsu Kitô.

Những ý nghĩa đặc điểm này dù là thời Giáo hội sơ khai ban đầu hay bây giờ vẫn luôn thời sự được qúy chuộng ngay cả trong nghệ thuật kiến trúc thánh.

Theo truyền thống xưa nay, bốn phúc âm Chúa Giêsu theo hình ảnh suy diễn từ Tetramorph là chứng từ đáng tin cậy diễn tả nói về sự hiện diện của Thần Linh: Gần gũi ngai Thiên Chúa và gần sát con người của Chúa Giêsu Kitô.

Lm. Daminh Nguyễn ngọc Long